Γνῶθι σαὐτόν. {Γνώρισε τον εαυτό σου.}

Ο ακριβής ορισμός της έννοιας της αυτογνωσίας (self-awareness) είναι η καθαρή αντίληψη που έχει το άτομο για την ίδια του την προσωπικότητα, συμπεριλαμβανομένων των δυνατών και αδύνατων σημείων του, των σκέψεων και αντιλήψεων του, των συναισθημάτων και των κινήτρων του. Με την ολική αυτή αντιληπτική ικανότητα του ίδιου του του εαυτού, είναι σε θέση το άτομο να καταλαβαίνει τους άλλους ανθρώπους, αλλά και να βλέπει καθαρά το πώς τον αντιλαμβάνονται και εκείνοι.

Η αυτογνωσία ενσωματώνει μέσα της τα εξής :

• συνειδητοποίηση της συναισθηματικής κατάστασης —> το άτομο αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα του και την επίδραση που έχουν αυτά πάνω του ,
• ακριβή αυτοαξιολόγηση —> το άτομο έχει σαφή αντίληψη των δυνατοτήτων, αλλά και των αδυναμιών του και
• αυτοπεποίθηση —> το άτομο είναι σίγουρο για την αξία του και για τις ικανότητες του (Τριλίβα & Chimienti, 2002)

Η αυτογνωσία, σύμφωνα με τον Alain Morin (2011), αναπαριστά την ικανότητα κάποιου να γίνει το αντικείμενο της ίδιας του της προσοχής. Όντας σε αυτήν την κατάσταση μπορεί κανείς με ενεργό τρόπο να αναγνωρίσει, να κατακτήσει και να αποθηκεύσει πληροφορίες για τον εαυτό του, βελτιώνοντας έτσι τη ζωή του. Στην καθημερινή ζωή και πρακτική, με τη βοήθεια της αυτογνωσίας, ουσιαστικά γνωρίζει κανείς καλύτερα τον εαυτό του.

Η αυτογνωσία σχετίζεται επίσης με την ικανότητα κάποιου για εμπλοκή με τη λεγόμενη «θεωρία του νου», που αποτελεί το βασικό συστατικό της κοινωνικής επίγνωσης. Η θεωρία του νου αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αποδίδει ψυχικές ή νοητικές καταστάσεις όπως στόχους, προθέσεις, αντιλήψεις, σκέψεις, επιθυμίες και συναισθήματα στους άλλους. Έτσι ένας με αυτογνωσία και κατακτημένη θεωρία του νου είναι σε θέση να προβλέψει τις συμπεριφορές των άλλων ανθρώπων και κατά συνέπεια να αντιδράσει αναλόγως.

Επιπλέον, έχοντας αυτογνωσία, ο άνθρωπος αναρωτιέται και μπορεί και να απαντήσει στο :

• αν έχει ολοκληρωμένες σχέσεις με τους γύρω του,
• αν διαθέτει αξιοπρέπεια, εκτίμηση και σεβασμό προς τον εαυτό του και τους άλλους,
• αν διαθέτει υπευθυνότητα και αφοσίωση σε ό,τι κάνει,
• αν μπορεί να ελέγξει τις παρορμήσεις, τους φόβους και γενικά τα συναισθήματά του.

Σύμφωνα με έρευνες (Morin, 2004), το αν ένα άτομο θα κατακτήσει ή όχι την αυτογνωσία εξαρτάται από έναν συνδυασμό παραγόντων. Συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου όπως και διάφορες περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιρροές συμβάλλουν στο να καταφέρει το άτομο να εμπλακεί στις απαραίτητες γνωστικές διεργασίες για τη γέννηση της αυτογνωσίας του. Η κατάκτηση της προτείνεται να είναι ένας βασικός σκοπός όλων μας. Χωρίς αυτήν το μέλλον του ατόμου προμηνύεται δύσκολο.

Η αυτογνωσία αποτελεί σταθμό για την αυτοβελτίωση και την ευημερία μας. Η αυτογνωσία αποτελεί σημαντικό αρωγό της αλλαγής που θέλουμε να δούμε στη ζωή μας. Έχοντας καθαρή αντίληψη του εαυτού μας πραγματοποιούνται αλλαγές μιας που η επίγνωση είναι το πρώτο βήμα για τη βελτίωση. Βεβαίως, απαιτούνται περισσότερα εργαλεία και δεξιότητες για την επίτευξη συνολικά της προσωπικής ανάπτυξης. Η καλλιέργεια λοιπόν της αυτογνωσίας είναι χρήσιμη και αποτελεί το πρώτο και απαραίτητο βήμα.

Αναφορές

• Δημόπουλος, Γ. (2020). Αυτογνωσία: Πρώτο μέλημα στη ζωή. Εμπλουτισμένη Έκδοση, 2-12. Αθήνα: Εκδόσεις Μίνωας.
• Τριλίβα, Σ., & Chimienti, G. (2002). Ανακάλυψη, Αυτογνωσία, Αυτοκυριαρχία, Αυτοεκτίμηση: Συναισθηματική και κοινωνική επιδεξιότητα. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
• Morin, A. (2011). Self‐Awareness Part 1: Definition, Measures, Effects, Functions, and Antecedents. Social and Personality Psychology Compass 5(10):807 – 823.