Η απόκτηση ενός νέου μέλους στην οικογένεια φέρνει αλλαγές και ανακατατάξεις στη δυναμική και τη δομή της. Η κάθε αλλαγή αποτελεί για την οικογένεια ένα μεταβατικό στάδιο στο οποίο καλείται να προσαρμοστεί και να ανταπεξέλθει με τον πλέον κατάλληλο τρόπο, αποφεύγοντας μια πιθανή κρίση και συγκρούσεις. Ένα τέτοιο μεταβατικό στάδιο συνοδεύεται από αλλαγές στις οικογενειακές σχέσεις και στην ανακατανομή της γονικής φροντίδας.
Η αδελφική σχέση έχει διερευνηθεί από διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις. Η ψυχοδυναμική προσέγγιση τονίζει πως τα αδέλφια έχουν ζωτική αξία ως οι πρώτοι κοντινοί άνθρωποι στη ζωή ενός ατόμου. Η θεωρία της προσκόλλησης επισημαίνει πως τα παιδιά αναπτύσσουν έντονους συναισθηματικούς δεσμούς, τόσο με τους γονείς όσο και με τα αδέλφια τους με σκοπό να ικανοποιήσουν την ανάγκη για ασφαλή προσκόλληση. Η κοινωνιογνωστική προσέγγιση από την άλλη τονίζει τη μάθηση μέσω της μίμησης. Στην αδελφική σχέση το πρότυπο μίμησης είναι συνήθως το αδελφάκι μεγαλύτερης ηλικίας.
Η αδελφική σχέση είναι ένας από τους σημαντικότερους και μακροβιότερους συναισθηματικούς δεσμούς στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου (Scharf κ.ά., 2005; Τσιμπιδάκη, 2013). Συμβάλλει ουσιαστικά στη βάση της μετέπειτα συναισθηματικής ζωής του ατόμου και συμβάλλει ευεργετικά στην ανάπτυξη των παιδιών παρέχοντας ένα ασφαλές πλαίσιο βιωματικής μάθησης και ανάπτυξης διαφόρων δεξιοτήτων στους παρακάτω τομείς:
- Κοινωνικός τομέας – Διαπροσωπικές σχέσεις:
– ανάπτυξη κοινωνικής επάρκειας και άλλων δεξιοτήτων (συνεργατικότητα)
– δημιουργία θετικών συναναστροφών- ποιότητα φιλικών σχέσεων – συντροφικότητα
– ευκολότερη αντιμετώπιση των διαπροσωπικών δυσκολιών (π.χ. Εκφοβισμός)
- Γνωστικός τομέας:
– ανάπτυξη γνωστικών και προ-κοινωνικών δεξιοτήτων
– ευκολότερη ακαδημαϊκή προσαρμογή
– υψηλότερες σχολικές επιδόσεις
- Ψυχοκοινωνικός τομέας:
– ψυχοκοινωνική προσαρμογή στον κοινωνικό περίγυρο και σε αντίξοες συνθήκες
– μειωμένη αίσθηση μοναξιάς
– θετική αυτο-εικόνα
- Συναισθηματικός τομέας:
– συναισθηματική ισορροπία
– ικανότητα ρύθμισης συναισθημάτων
– μεγαλύτερη συναισθηματική κατανόηση για τους άλλους (ενσυναίσθηση)
Η αδελφική σχέση, που αρχίζει να αναπτύσσεται απ’ τη στιγμή κιόλας της γέννησης του αδελφού ενός ατόμου, έχει τόσο οφέλη όσο και δυσκολίες. Το πρώτο παιδί οφείλει να προσαρμοστεί στην άφιξη του νέου μέλους. οι σχέσεις μεταξύ των μελών γίνονται πλέον πολύπλοκες και το μέχρι πρότινος σταθερό πλαίσιο της οικογένειας ξαφνικά αλλάζει μορφή.
Πολλές φορές, λοιπόν, στα πλαίσια αυτής της σχέσης επικρατεί αρνητικό συναισθηματικό κλίμα. Τα αδέλφια, ειδικά στην παιδική ηλικία, οδηγούνται σε συγκρούσεις και καβγάδες που σχετίζονται με το άνισο μοίρασμα της γονικής φροντίδας, με θέματα ισχύος ή ιδιοτέλειας, όπως ανταλλαγή προσωπικών αντικειμένων. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις, εκτός από την αντιζηλία και τον ανταγωνισμό, τα αδέλφια εκδηλώνουν ακραία επιθετική συμπεριφορά που οφείλεται στην αρνητική προσαρμογή των παιδιών και στην αντιμετώπιση της κατάστασης από τους ίδιους τους γονείς.
Ακόμα κι αν υφίσταται κάποια διαμάχη μεταξύ των αδελφών μπορεί να λειτουργήσει θετικά βελτιώνοντας το γνωστικό τους επίπεδο. Τα αδέλφια μέσω των συγκρούσεων εκπαιδεύονται στις δεξιότητες διαπραγμάτευσης, επίλυσης προβλήματος και πειθούς (Brody & Neubaum-Carlan, 2002). Οι συγκρούσεις αν λαμβάνουν χώρα σε ένα θερμό και στενό αδελφικό δεσμό δεν αποτελούν εμπόδιο, αλλά ίσα ίσα βοηθούν τα παιδιά στη ανίχνευση των προσωπικών τους ορίων και στην ανεύρεση στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων.
Η αδελφική σχέση είναι μια από τις στενότερες και θετικότερες σχέσεις που ένα άτομο βιώνει από την παιδική ηλικία έως την ενηλικίωση. Η μονιμότητα της προσφέρει ζωτική επιρροή στο άτομο μέσω μακροχρόνιων αλληλεπιδράσεων (Τσιμπιδάκη, 2013). Είναι αδιαμφισβήτητα μια σχέση που δεν μπορεί να συγκριθεί με καμιά άλλη.
Αναφορές
Τσιάντης, Γ. & Δραγωνά, Θ. (2000). Μωρά και μητέρες: Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και υγεία στα δύο πρώτα χρόνια ζωής, 203-217. Αθήνα : Εκδόσεις Καστανιώτη
Τσιμπιδάκη, Α. (2013). Παιδί με ειδικές ανάγκες, οικογένεια και σχολείο: Μία σχέση σε αλληλεπίδραση (2η έκδ.). Αθήνα: Παπαζήσης.
Brody, G.H., & Neubaum,-Carlan, E. (2002). Siblings and sibling relationships. In book: Child development, pp. 363-369. 1st edition. USA: Macmillan
Scharf, M., Shulman, S., & Abigail-Spitz, L. (2005). Sibling Relationships in Emerging Adulthood and in Adolescence. Journal of Adolescence Research, 20 (1), 64-90.