Η υπνοθεραπεία είναι μια θεραπευτική προσέγγιση που, εδώ και δεκαετίες, συνοδεύεται από μύθους, παρερμηνείες και συχνά αδικαιολόγητο φόβο. Για πολλούς ανθρώπους, ο όρος “υπνοθεραπεία” φέρνει στον νου εικόνες από τηλεοπτικές εκπομπές και σόου όπου οι συμμετέχοντες κοιμούνται επί σκηνής ή κάνουν πράγματα ενάντια στη θέλησή τους. Αυτή η εικόνα, ωστόσο, απέχει πολύ από την πραγματικότητα της σύγχρονης κλινικής υπνοθεραπείας.

Τι είναι πραγματικά η υπνοθεραπεία;

Η υπνοθεραπεία είναι μια φυσική κατάσταση βαθιάς χαλάρωσης και εστιασμένης προσοχής, κατά την οποία ο νους γίνεται πιο δεκτικός σε θετικές αλλαγές. Δεν πρόκειται για κατάσταση ύπνου, αλλά για μια εναλλακτική κατάσταση συνειδητότητας – παρόμοια με εκείνη που βιώνουμε όταν “χαζεύουμε” ή απορροφιόμαστε απόλυτα σε μια σκέψη ή δραστηριότητα.

Το υποκείμενο παραμένει ξύπνιο και διατηρεί τον έλεγχο καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Μπορεί να ακούσει, να απορρίψει ή να αποδεχτεί προτάσεις. Η ύπνωση δεν είναι πλύση εγκεφάλου, ούτε μπορεί κανείς να κάνει κάτι ενάντια στις αξίες ή τις επιθυμίες του.

Η λέξη “hypnosis” καθιερώθηκε τον 19ο αιώνα από τον Σκωτσέζο χειρουργό  James Braid, ο οποίος πίστευε αρχικά ότι πρόκειται για έναν είδος τεχνητού ύπνου. Αργότερα κατάλαβε πως δεν πρόκειται για ύπνο, αλλά για μονοϊδεασμό – έντονη εστίαση σε μία ιδέα ή ερέθισμα, που φέρνει θεραπευτική αλλαγή. Παρά τις προσπάθειές του να αλλάξει το όνομα, δεν τα κατάφερε, καθώς «ύπνωση» είχε καθιερωθεί.

Με την πάροδο του χρόνου και καθώς η ύπνωση άρχισε να αξιοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς, διαμορφώθηκε και ο όρος υπνοθεραπεία. Η λέξη “hypnotherapy” εμφανίζεται για πρώτη φορά προς τα τέλη του 19ου αιώνα, πιθανότατα γύρω στο 1889, από τον Γάλλο ιατρό Hippolyte Bernheim, έναν από τους βασικούς εκπροσώπους της Σχολής της Νανσύ. Ήταν από τους πρώτους που μίλησαν ξεκάθαρα για τη θεραπευτική εφαρμογή της ύπνωσης, θέτοντας έτσι τα θεμέλια της υπνοθεραπείας όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Σύγχρονες μελέτες επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα της υπνοθεραπείας σε μια σειρά από θέματα, με την American Psychological Association να αναγνωρίζει την ύπνωση ως έγκυρη θεραπευτική τεχνική σε περιπτώσεις χρόνιου πόνου, άγχους και εθισμών (Elkins, Barabasz, Council, & Spiegel, 2015).

Ποιος είναι ο ρόλος του υπνοθεραπευτή;

Ο κλινικός υπνοθεραπευτής λειτουργεί ως καθοδηγητής. Με εξειδικευμένες τεχνικές, βοηθά το υποκείμενο να εισέλθει σε κατάσταση ύπνωσης και να αξιοποιήσει το υποσυνείδητό του για θεραπευτικούς σκοπούς. Η σχέση είναι συνεργατική και δεν γίνεται “χειραγώγηση”. Σκοπός είναι η αυτογνωσία και η προσωπική εξέλιξη.

Κοινές παρανοήσεις και η αλήθεια πίσω από αυτές

Μύθος 1: “Θα χάσω τον έλεγχο”

Η υπνοθεραπεία δεν αφαιρεί τον έλεγχο από τον άνθρωπο. Αντιθέτως, δίνει την ευκαιρία να ανακτήσει τον έλεγχο σε σημεία της ζωής του που νιώθει ότι τον έχει χάσει – όπως το άγχος, οι φοβίες, οι εθισμοί ή τα ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Σύμφωνα με τον Kirsch et al. (1995), τα άτομα σε κατάσταση ύπνωσης διατηρούν πλήρη επίγνωση και ελέγχουν τη συμμετοχή τους, ενώ η αποτελεσματικότητα της ύπνωσης σχετίζεται άμεσα με τη συνεργατικότητα και την προσδοκία για αλλαγή.

Μύθος 2: “Μπορεί να με ‘προγραμματίσει’ ο υπνοθεραπευτής”

Κανείς δεν μπορεί να “φυτέψει” σκέψεις ή εντολές στον εγκέφαλο του άλλου χωρίς τη συγκατάθεσή του. Οι θεραπευτικές προτάσεις στηρίζονται πάντα στους στόχους, τις αξίες και τις ανάγκες του ίδιου του υποκειμένου.

Μύθος 3: “Η υπνοθεραπεία είναι μαγικό ραβδί”

Η υπνοθεραπεία δεν λειτουργεί χωρίς την ενεργή συμμετοχή του υποκειμένου. Είναι ένα ισχυρό εργαλείο, όταν εφαρμόζεται με κατάλληλο τρόπο και το υποκείμενο έχει τη θέληση για αλλαγή και θεραπεία. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά με την ψυχοθεραπεία, ενισχύοντας τις εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου.

Σε ποιες περιπτώσεις βοηθά η υπνοθεραπεία;

Η υπνοθεραπεία μπορεί να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια σε πολλά θέματα, όπως:

• Διαχείριση άγχους και στρες
• Ενίσχυση Αυτοπεποίθησης  και ενίσχυση αυτοεκτίμησης
• Απαλλαγή από φοβίες (π.χ., αεροπλάνα, ύψη, έντομα)
• Διακοπή καπνίσματος ή άλλων εθισμών
• Απώλεια βάρους
• Αντιμετώπιση χρόνιου πόνου ή ψυχοσωματικών ενοχλήσεων
• Βελτίωση ύπνου και καταπολέμηση αυπνίας
• Προετοιμασία για εξετάσεις ή δημόσιες εμφανίσεις

Η παραπάνω λίστα είναι ενδεικτική, καθώς οι εφαρμογές της υπνοθεραπείας καλύπτουν ένα πολύ ευρύτερο φάσμα προσωπικών και ψυχολογικών ζητημάτων. Όταν γίνεται από πιστοποιημένο και εκπαιδευμένο επαγγελματία, η υπνοθεραπεία μπορεί να φέρει βαθιές, ουσιαστικές αλλαγές στη ζωή του ατόμου.

Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, η υπνοθεραπεία αποδείχθηκε πιο αποτελεσματική από τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία σε παρεμβάσεις για διακοπή καπνίσματος (Viswesvaran & Schmidt, 1992).

Παράδειγμα εφαρμογής υπνοθεραπείας

Μια συμβουλευόμενη απευθύνθηκε σε υπνοθεραπευτή λόγω έντονης φοβίας για τα αεροπλάνα, η οποία την εμπόδιζε να ταξιδεύει, ακόμα και όταν υπήρχε σοβαρός λόγος, όπως οικογενειακές υποχρεώσεις ή επαγγελματικές ευκαιρίες.

Κατά τη διάρκεια των συνεδριών χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές υπνοθεραπείας σε κατάσταση ύπνωσης/χαλάρωσης, με στόχο να αποκτήσει επαφή με τις βαθύτερες αιτίες του φόβου της, καθώς και να «ξαναγράψει» τις αυτόματες αντιδράσεις του σώματος και του νου της απέναντι στην ιδέα της πτήσης. Με τη βοήθεια καθοδηγούμενης εικονικής έκθεσης, άρχισε να «ταξιδεύει» νοητικά, σε ασφαλές πλαίσιο, εξοικειώνοντάς την σταδιακά με το περιβάλλον και τις αισθήσεις του αεροπλάνου.

Μετά από λίγες συνεδρίες, και σε συνδυασμό με ασκήσεις ενδυνάμωσης της αυτοπεποίθησης, κατάφερε να πραγματοποιήσει την πρώτη της πτήση με ηρεμία και αυτοέλεγχο – κάτι που για χρόνια πίστευε ότι ήταν αδύνατο.

Γιατί είναι σημαντική η απομυθοποίηση;

Η ύπνωση είναι ένα εργαλείο αυτογνωσίας, ενδυνάμωσης και θεραπείας. Όσο παραμένει παρεξηγημένη, τόσο περισσότεροι άνθρωποι στερούνται τα οφέλη της. Μέσα από την εκπαίδευση του κοινού και την ορθή πληροφόρηση, μπορούμε να σπάσουμε τα στερεότυπα και να αποκαταστήσουμε την πραγματική αξία αυτής της θεραπευτικής μεθόδου.

Επίλογος

Είναι απαραίτητο να απευθυνθεί κανείς σε επαγγελματία με κατάλληλη εκπαίδευση στην υπνοθεραπεία. Η σχέση εμπιστοσύνης είναι θεμέλιο για την επιτυχία της διαδικασίας. Η υπνοθεραπεία δεν είναι μαγεία – είναι ένα πολύτιμο εργαλείο. Είναι μια γέφυρα ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο, ένα εργαλείο βαθιάς προσωπικής μεταμόρφωσης. Καθώς την απομυθοποιούμε και την κατανοούμε, ανοίγουμε τον δρόμο για μια πιο συνειδητή, ουσιαστική και απελευθερωτική θεραπευτική εμπειρία.

Αιμιλία Καβελλάρη
Θεραπεύτρια Ψυχικής Υγείας

Αιμιλία Καβελλάρη
Θεραπεύτρια Ψυχικής Υγείας
Ατομικές Συνεδρίες & Ομαδικά Εργαστήρια/ Σεμινάρια