Υπάρχουν στιγμές στη ζωή όπου όλα όσα θεωρούσαμε “φυσιολογικά” αρχίζουν να μη μας χωρούν πια. Συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται χωρίς λόγο, σχέσεις που πονάνε με έναν γνώριμο αλλά ανεξήγητο τρόπο, εσωτερικές φωνές που μας περιορίζουν ενώ διψάμε για ελευθερία. Σε αυτές τις στιγμές, κάτι μέσα μας ψιθυρίζει: Μήπως δεν είναι δικό μου όλο αυτό; Μήπως κουβαλάω κάτι παλιό;

Η εσωτερική αυτή αφύπνιση είναι το πρώτο βήμα σε ένα βαθύ ταξίδι. Ένα ταξίδι που δεν έχει να κάνει μόνο με προσωπική αλλαγή, αλλά με την απελευθέρωση από τα μοτίβα προηγούμενων γενεών. Δεν πρόκειται για επανάσταση απέναντι στην οικογένεια, αλλά για μια πράξη αγάπης και ευθύνης: να μην αφήσουμε τον πόνο να περάσει κι άλλο.

Το να σταματάς έναν κύκλο πόνου ή περιορισμού είναι μια από τις πιο γενναίες και φωτεινές πράξεις που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος. Κι αν νιώσεις πως είσαι μόνος ή μόνη σε αυτό, θυμήσου: είσαι πρωτοπόρος. Και το μονοπάτι που ανοίγεις, ίσως γίνει δρόμος για πολλούς άλλους.

Πράγματι, κάποια στιγμή στη ζωή μας, έρχεται εκείνη η εσωτερική παύση. Μια στιγμή αλήθειας, που μπορεί να έρθει μέσα από πόνο, από εσωτερική σύγχυση, από χρόνια ψυχολογικά μπλεξίματα ή απλώς από την επιθυμία να ζήσουμε διαφορετικά. Εκείνη τη στιγμή, αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε: «Γιατί συνεχίζω να επαναλαμβάνω τα ίδια μοτίβα; Γιατί αισθάνομαι εγκλωβισμένος σε συμπεριφορές που δεν με εκφράζουν;»

Η απάντηση είναι συχνά πιο βαθιά από όσο φανταζόμαστε. Κουβαλάμε μέσα μας ένα ολόκληρο οικογενειακό αποτύπωμα. Ένα ασυνείδητο πακέτο από αντιλήψεις, πεποιθήσεις, τρόπους σκέψης και συναισθηματικές αντιδράσεις που πέρασαν σε εμάς από τις προηγούμενες γενιές. Ίσως να μεγαλώσαμε σε ένα σπίτι όπου τα συναισθήματα δεν εκφράζονταν, όπου η αγάπη φιλτραριζόταν μέσα από φόβο ή ενοχή, όπου η επιβίωση ήταν πιο σημαντική από την ευτυχία. Και χωρίς καν να το καταλάβουμε, αυτά έγιναν το φυσιολογικό μας.

Το να αφήσεις πίσω τα οικογενειακά πρότυπα δεν σημαίνει ότι απορρίπτεις την οικογένειά σου. Δεν είναι μια πράξη ανυπακοής, ούτε αγνωμοσύνης. Είναι μια βαθιά πράξη εσωτερικής ευθύνης. Είναι το σημείο όπου ο άνθρωπος αναγνωρίζει ότι δεν χρειάζεται να συνεχίσει να αναπαράγει τα ίδια μοτίβα πόνου, έλλειψης ή συναισθηματικής αποσύνδεσης. Και εκεί ξεκινά η πραγματική μεταμόρφωση.

Συχνά, νομίζουμε ότι επειδή έχουμε φύγει από το πατρικό μας σπίτι, επειδή μεγαλώσαμε, κάναμε τη δική μας ζωή ή δημιουργήσαμε μια νέα οικογένεια, έχουμε και ξεφύγει από αυτά τα μοτίβα. Όμως η αλήθεια είναι πως κουβαλάμε μέσα μας κομμάτια από εκείνες τις πρώτες εμπειρίες – κι αυτά καθοδηγούν, εν μέρει, τις σκέψεις, τις επιλογές και τις αντιδράσεις μας. Μπορεί να μην το αντιλαμβανόμαστε άμεσα, όμως λειτουργούν υπόγεια: στο πώς σχετιζόμαστε, στο πώς διεκδικούμε, στο πόσο επιτρέπουμε στον εαυτό μας να νιώσει, να χαρεί, να αγαπήσει ή να ζητήσει βοήθεια.

Μπορεί να φοβόμαστε να δείξουμε αδυναμία επειδή μάθαμε ότι αυτό είναι ένδειξη αποτυχίας. Μπορεί να έχουμε έναν υπόγειο φόβο ότι «δεν θα έχουμε αρκετά», ακόμη κι αν οικονομικά δεν υπάρχει τέτοια απειλή. Ή μπορεί να κρύβουμε τα συναισθήματά μας επειδή μάθαμε πως το να είμαστε εκφραστικοί ήταν “πολύ”, “άβολο”, ή “επικίνδυνο”.

Αυτά τα μοτίβα είναι σαν άγραφοι κανόνες που πέρασαν από γενιά σε γενιά, όχι επειδή κάποιος τα διάλεξε συνειδητά, αλλά επειδή ήταν οι μόνοι τρόποι που ήξεραν οι προηγούμενοι για να επιβιώσουν. Κι έτσι, χωρίς επίγνωση, τα κληρονομήσαμε.

Το καλό νέο είναι ότι αυτός ο κύκλος δεν είναι καταδικασμένος να συνεχίζεται. Ο καθένας μας έχει τη δύναμη –και το δικαίωμα– να πει: «Φτάνει». Όταν ξεκινάς να παρατηρείς τις επαναλήψεις μέσα στη δική σου ζωή, όταν βλέπεις ότι συμπεριφέρεσαι όπως κάποτε οι γονείς σου, παρόλο που έλεγες πως δεν θα τους μοιάσεις, τότε είσαι στο κατώφλι της αλλαγής.

Το σπάσιμο αυτών των μοτίβων ξεκινά από τη συνειδητοποίηση. Από την ήσυχη παραδοχή ότι κάτι μέσα σου χρειάζεται να αλλάξει. Όχι από άρνηση, ούτε από θυμό, αλλά από αγάπη για τον εαυτό σου και την ψυχή σου. Και αυτή η συνειδητοποίηση, αυτή η επιθυμία για κάτι καλύτερο, είναι η σπίθα που μπορεί να μεταμορφώσει γενιές.

Γιατί δεν αλλάζεις μόνο εσένα. Με το να θεραπεύεις ό,τι σου δόθηκε άθελά του, δίνεις στο μέλλον –στα παιδιά σου, στα ανίψια σου, στους γύρω σου– την ευκαιρία να μην κουβαλήσουν τα ίδια φορτία. Γίνεσαι το τέλος του παλιού και η αρχή του καινούργιου.

Σε αυτό το ταξίδι, δεν χρειάζεται να έχεις όλες τις απαντήσεις. Χρειάζεται όμως να έχεις θάρρος. Να αναγνωρίζεις πότε μια συμπεριφορά δεν σου ανήκει πια, πότε μια πεποίθηση δεν σου κάνει καλό. Και να δώσεις στον εαυτό σου την άδεια να επιλέξει διαφορετικά. Να ζήσει με περισσότερη ελευθερία, περισσότερη αγάπη, περισσότερη αλήθεια.

Όταν αρχίζεις να βλέπεις καθαρά τα οικογενειακά μοτίβα μέσα σου, συνειδητοποιείς πόσο βαθιά έχουν ριζώσει. Δεν πρόκειται μόνο για συμπεριφορές – πρόκειται για τρόπους σκέψης, για το πώς ερμηνεύεις τον κόσμο, για το πώς βλέπεις τον εαυτό σου. Αν για παράδειγμα μεγάλωσες σε ένα περιβάλλον όπου η αγάπη ήταν συνδεδεμένη με την υπερπροσπάθεια ή τη θυσία, τότε πιθανότατα δυσκολεύεσαι να αγαπήσεις χωρίς να εξαντλείσαι. Αν έμαθες ότι η αξία σου μετριέται μέσα από την επίδοση ή την αποδοχή, τότε μπορεί να δυσκολεύεσαι να νιώσεις αρκετός χωρίς εξωτερική επιβεβαίωση.

Η αλλαγή δεν έρχεται απότομα. Είναι μια διαδικασία. Ένα σταδιακό ξεγύμνωμα των στρωμάτων που δεν σε εκφράζουν πια. Και ναι, είναι δύσκολο. Γιατί αυτά τα στρώματα κάποτε ήταν η προστασία σου. Κάποτε σε βοήθησαν να αντέξεις, να προσαρμοστείς, να επιβιώσεις. Όμως τώρα, αν συνεχίσεις να τα φοράς, σε περιορίζουν. Δεν σου επιτρέπουν να εξελιχθείς, να νιώσεις βαθιά, να σχετιστείς αυθεντικά.

Κάπου εδώ αρχίζει και η σημασία της εσωτερικής άδειας: να σου επιτρέψεις να αλλάξεις. Να πατήσεις σε καινούρια γη χωρίς τις εγγυήσεις του παλιού. Να πεις: «Επιτρέπω στον εαυτό μου να εκφράζει αυτό που νιώθει. Να αγαπά χωρίς φόβο. Να είναι ευάλωτος χωρίς ντροπή. Να μη χρειάζεται να αποδεικνύει τίποτα για να αξίζει.»

Αυτή η διαδικασία δεν είναι ανυπακοή προς την οικογένεια. Είναι μια πράξη αγάπης – και προς τον εαυτό σου, αλλά και προς όσους ήρθαν πριν από εσένα. Γιατί όταν θεραπεύεις ό,τι δεν δούλεψε, τιμάς τον κόπο τους. Τους αναγνωρίζεις, όχι μόνο για όσα σου έδωσαν, αλλά και για όσα δεν μπορούσαν να δώσουν. Και προχωράς λίγο πιο πέρα, ανοίγοντας δρόμο εκεί που εκείνοι σταμάτησαν.

Πολλές φορές, οι συμβουλευόμενοι που εργάζονται πάνω σε αυτά τα ζητήματα βιώνουν ενοχές. Νιώθουν πως «προδίδουν» την οικογένειά τους αν απορρίψουν κάποιες πεποιθήσεις ή αν επιλέξουν έναν διαφορετικό τρόπο ζωής. Κι εδώ χρειάζεται ευγένεια με τον εαυτό μας. Η αλλαγή δεν σημαίνει πως ακυρώνουμε το παρελθόν. Σημαίνει πως απλά δεν θέλουμε να το επαναλάβουμε – τουλάχιστον όχι στα κομμάτια που μας πονάνε.

Η πορεία αυτής της μεταμόρφωσης φέρνει μαζί της μεγάλα δώρα: περισσότερη αυθεντικότητα, βαθύτερες σχέσεις, λιγότερους φόβους και εσωτερική σταθερότητα. Σου επιτρέπει να συνδεθείς με τους άλλους χωρίς το βάρος της απόδειξης ή της επιφυλακής. Σου δίνει το δικαίωμα να είσαι αυτός που είσαι, χωρίς να χρειάζεται να είσαι «κάπως».

Και το πιο όμορφο κομμάτι; Το ότι η αλλαγή σου επηρεάζει και τους άλλους. Όταν εσύ επιλέγεις συνειδητά να σπάσεις τα μοτίβα, γίνεσαι παράδειγμα. Ενδεχομένως χωρίς να το λες, χωρίς να προσπαθείς να πείσεις κανέναν. Ο τρόπος που σχετίζεσαι, που θέτεις όρια, που δείχνεις ευαισθησία, που σέβεσαι τον εαυτό σου, εμπνέει. Ανοίγει έναν ενεργειακό χώρο, μέσα στον οποίο και άλλοι μπορεί να αρχίσουν να βλέπουν τον εαυτό τους διαφορετικά.

Κι έτσι, χωρίς φωνές, χωρίς αγώνα, δημιουργείται ένα καινούργιο οικογενειακό πεδίο. Ένα πεδίο στο οποίο το συναίσθημα έχει θέση. Στο οποίο η ευαλωτότητα δεν είναι αδυναμία, αλλά δύναμη. Στο οποίο η αγάπη δεν είναι εξαρτημένη ή φοβισμένη, αλλά ελεύθερη.

Το να σταματήσεις τον κύκλο δεν είναι εύκολο. Είναι, όμως, βαθιά λυτρωτικό. Και καθώς βαδίζεις αυτόν τον δρόμο, μπορεί να συνειδητοποιήσεις κάτι υπέροχο: ότι είσαι ο πρώτος ή η πρώτη σε ολόκληρη τη γραμμή που επιλέγει να ζήσει αλλιώς. Και αυτή είναι μια πράξη γενναιότητας. Μια προσφορά όχι μόνο στον εαυτό σου, αλλά και σε εκείνους που θα έρθουν μετά από εσένα.

Αιμιλία Καβελλάρη
Θεραπεύτρια Ψυχικής Υγείας

Αιμιλία Καβελλάρη
Θεραπεύτρια Ψυχικής Υγείας
Ατομικές Συνεδρίες & Ομαδικά Εργαστήρια/ Σεμινάρια